Sıtma Tedavisi ve Teşhisi Nasıl Yapılır?

Sıtma hastaları eğer tedavi görmezlerse ciddi komplikasyonlar geliştirebilir ve hatta ölebilir. Dünyada çalışmalar devam etsene kabul görmüş bir aşı henüz yoktur. Ancak sıtma tedavisi genellikle başarılı sonuç vermektedir. Başarılı tedavi, risk faktörlerinizi ve semptomlarınızı tanıma ve mümkün olduğunca erken tedavi alma yeteneğinize bağlıdır.

Sıtma Teşhisi

Sıtma riski altında olup olmadığınızı belirleyebilirsiniz. Bazı popülasyonlar daha yüksek risk altında olmasına rağmen, herkes sıtma olabilir. Hastalığa yakalanma olasılığınız olup olmadığını bilmek için risk faktörlerinin farkında olmalısınız. Çok nadir durumlarda, sağlık personeli vericinin taranmasında bir hata yaptıysa kan nakli veya organ nakli yoluyla yayılabilir. Enjeksiyon için iğnelerin paylaşımı da hastalığı yayabilir. Bununla birlikte, hastalık çoğunlukla sivrisinek ısırıkları tarafından yayıldığı için, sıtmalı çoğu insan tropikal ve subtropikal iklimlerde bulunur.

Sıtmaya yakalanma olasılığının yüksek olduğu ülkeler arasında Angola, Kamerun, Çad, Fildişi Sahili ve Liberya bulunur. En ölümcül sıtma türleri, Sahra’nın güneyinde Afrika’dadır.

Riskin sadece bu ülkelerde yaşayan insanlar için değil, aynı zamanda oralara seyahat eden kişiler için de geçerli olduğunu unutmayın.

Eğer yüksek riskli ülkelere gittiyseniz belirtilere dikkat edin. Sıtma normal olarak semptomların ortaya çıkmasından yaklaşık yedi ila 30 gün öncesinde oluşan bir kuluçka dönemine sahiptir.

Riskli ülkeye gitmeden önce anti sıtma ilacı aldıysanız bu ilaca rağmen sıtmaya yakalanabilir ancak bu ilaç hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir. Unutmayın belirtilerinizin ortaya çıkması aylar alabilir. Güvende olmak için, yüksek riskli bir bölgeye seyahat ettikten sonra bir yıl boyunca dikkatli olmalısınız. O yılki her muayenede doktorunuza seyahatlerinizi hatırlatın.

Farklı Sıtma Türleri

Sıtma genellikle üç şekilde görülür: komplikasyonsuz sıtma, şiddetli sıtma veya sıtma nüksü. Komplike olmayan sıtma en yaygın tiptir, ancak insanlar soğuk algınlığı, grip veya basit bir enfeksiyon zannettikleri için hastane ortamlarında nadiren görülür. Yüksek riskli bölgelerin sakinleri genellikle semptomları karmaşık olmayan sıtmayı tanır ve kendi başlarına tedavi eder. Şiddetli sıtma ise organ yetmezliğine neden olabilir ve ölümcül olabilir. Acil tıbbi müdahale gerektirir. Sıtmaya ilk yakalandıktan sonra nüksetmeler genellikle fark edilmez, çünkü her zaman gözle görülür semptomlarla olmayabilirler.

Komplike Olmayan Sıtmanın Semptomları

Komplike olmayan sıtma, tipik olarak altı ila 10 saat süren ve tekrarlayan “ataklarda” ortaya çıkabilir. Bu durumda hastalar soğuk aşamadan, sıcak aşamadan, sonra terleme aşamasından geçerler. Soğuk aşamada, soğuk ve titreme hissederler. Sıcak aşamada ateş, baş ağrısı ve kusma yaşarlar. Çocuklar nöbet geçirebilir. Terleme aşamasında, vücut normal sıcaklığa dönerken hasta yorgunluk ve aşırı terleme yaşar. Diğer semptomlar arasında hafif sarılıktan sararmış cilt ve hızlı solunum bulunur.

Şiddetli Sıtma Belirtileri

Birçok insan yorgunluk, baş ağrısı, bulantı, kusma veya vücut ağrıları gibi spesifik olmayan semptomlara sahiptir. Enfeksiyon organ, kan veya metabolizma işlevine müdahale ettiği bir aşamaya ilerlerse, semptomlar daha dramatik hale gelir. Şiddetli sıtma potansiyel olarak öldürücüdür ve derhal tıbbi müdahale gerektirir. Aşağıdakilerden herhangi birini yaşarsanız doktorunuza veya acil durum servislerine başvurun:

• Garip davranış değişiklikleri
• Bilinç kaybı
• Nöbetler
• Anemi (solgun görünebilir, çok yorgun veya zayıf hissedebilir, baş dönmesi veya hızlı bir kalp atış hızınız olabilir)
• Koyu veya kırmızımsı idrar (hemoglobin)
• Nefes darlığı
• Anormal kan pıhtılaşması
• Düşük kan basıncı
• Böbrek yetmezliği (azalmış idrar, şişmiş bacaklar veya ayaklar sıvı tutulumu, göğüs ağrısı veya basınçtan dolayı)
• Düşük kan şekeri (özellikle hamile kadınlarda)

Doktora Başvurun

Semptom gösterip göstermediğinize bakılmaksızın, yüksek riskli bir bölgeye seyahat ettiğinizde doktorunuza her zaman derhal bilgi vermelisiniz. Yüksek riskli bölgelerdekiler bazen karmaşık olmayan sıtmanın ilerleyip ilerlemeyeceğini “bekler ve görür”, ancak düşük riskli bölgelerdeki insanlar bunu yapmamalıdır. Sıtma geçirdiğinizden şüphe duyuyorsanız, test ve tedavi için derhal doktorunuza başvurmalısınız.

Kan Tahlili Yaptırın

Sıtmaya neden olan parazitlerin kontrolü için doktorunuz laboratuvarda analiz edilecek bir kan örneği alacaktır. İlk kan testiniz sıtma parazitleri için negatif olsa bile, doktor testi sekiz ila 12 saatte bir 36 saat boyunca tekrarlayacaktır.

Doktor ayrıca önemli bir sıtma riski olup olmadığını belirtmek için hızlı bir kan testi isteyebilir. İlk hızlı kan testi pozitifse, tanıyı doğrulamak için kan smearları isteyecektir.

Doktorunuz ayrıca kanınızı bir CBC için test edecek ve karaciğerinizin ve muhtemelen diğer organların işlevini test edecektir.

Sıtma Tedavisi

Sıtma tehlikeli ve ölümcül olsa da, aynı zamanda tedavi edilebilir bir hastalıktır. Henüz hastalığa yakalanmayı önleyecek bir aşı olmasa da, erken teşhisin onu tedavi etmede ve iyileştirmede çok etkili olduğu kanıtlanmıştır.

Tedavinizin başarısı, mümkün olan en kısa sürede sağlık uzmanınıza başvurmanıza bağlıdır.

Reçeteli İlaçlarınızı Alın

Sıtma hastalığınızı nasıl tedavi edeceğinize karar verirken doktorunuz arasından seçim yapabileceğiniz birçok seçenek sunabilir. Tahlillerinizde ne tür sıtma parazitinin bulunduğuna, yaşınıza, hamile olup olmadığınıza ve semptomlarınızın ciddiyetine bağlı olarak sizin için bir rejim seçecektir. Çoğu sıtma tedavisi ağızdan alınır, ancak komplikasyonları olan hastaların IV ilaca ihtiyacı olabilir. Herhangi bir canlı organizma gibi, sıtmaya neden olan parazitler ilaçlarla savaşmaya adapte olabilir, ancak aşağıdaki ilaçlar yüksek başarı oranına sahiptir:

Sıtma İlaçları

• Klorokin (Aralen)
• Kinin sülfat (Qualaquin)
• Hidroksiklorokin (Plaquenil)
• Meflokin
• Atovaquone ve proguanil (Malarone) kombinasyonu

Tedavi sırasında rahat olun. Yapabileceğiniz en iyi şey, kurtarma işlemi sırasında bol miktarda dinlenmek. Sıtma tedavisi için çok fazla seçenek olduğundan, herkes aynı deneyime sahip olmayacak. Bununla birlikte, yaygın yan etkiler arasında bulanık görme, bulantı, ishal, kusma ve mide ağrısı veya üzüntü bulunur. Bazı ilaçlar ayrıca mide ekşimesi, uykusuzluk, kaygı veya zihinsel bulanıklığa ve baş dönmesi veya koordinasyon sorunlarına neden olur.

Bu yan etkileri tespit etmek için vücudunuza dikkat edin ve deneyimlediğinizde bunları doktorunuza bildirin.

Onlarla savaşmanıza yardımcı olacak ek ilaçlar verebilirler. Mide ekşimesini önlemek için bol miktarda sıvı tüketin. Kusma veya ishal yaşıyorsanız sıvılar özellikle önemlidir. Bu yan etkilerle çok fazla su kaybedersiniz ve vücudunuzu mümkün olduğunca sağlıklı tutmak için kendinizi rehidre etmeniz gerekir. Mide rahatsızlığını tedavi etmek için yumuşak bir diyete sadık kalın. Koordinasyon sorunları yaşıyorsanız kendinizi fazla zorlamayın.

Doktorunuz sizi dehidrasyon, anemi ve nöbet belirtileri için izleyecektir.

Ateşin Düşmesini Bekleyin

Sıtma tedavisi agresif ve hızlı etkilidir. Her şey plana göre giderse ve herhangi bir komplikasyona maruz kalmazsanız, ateşiniz 36-48 saat içinde düşer. Çoğu durumda, sıtmaya neden olan bakteriler iki ila üç gün içinde sisteminizden tamamen çıkacak ve iki hafta içinde geri kazanılacaksınız.

Sıtma tedavisi görürken doktor kan lekelerini test etmeye devam edecektir. Tedavi başarılı olursa, her tahlilde kanınızdaki sıtma parazitlerinin sayısında bir azalma göreceklerdir.

Relapsları Önlemek İçin Primaquine Alın

İlk sıtma mücadeleniz bitmiş olsa da, hastalık yıllar sonra sporadik olarak tekrarlayabilir. Bu genellikle gözle görülür semptomlar olmadan gerçekleşse de, relapslar sırasında grip benzeri semptomlar hissedebilirsiniz. Her iki durumda da, enfeksiyonun mümkün olan en iyi şekilde geri dönmesini önlemek istiyorsunuz. Primaquine, diğer ilaçlar kanınızdaki sıtma parazitlerini öldürdükten sonra alınan bir anti-sıtmadır.

Sıtma geçtikten iki hafta sonra primaquine almaya başlayacaksınız.

Dozunuz ve tedavi süreniz özel durumunuza bağlı olacaktır: Ne tür bir enfeksiyonunuz vardı ve tedaviye nasıl yanıt verdiğiniz. Çoğu zaman, iki haftalık bir doz önerilir.

Doktorunuzun talimatlarını tam olarak uygulayın. Dozları hiçbir şekilde yukarı veya aşağı ayarlamayın ve ilacı belirtilen tam programa göre alın.

Daha Fazla Sivrisinek Isırığından Kaçının

Düşük riskli bir bölgede yaşıyorsanız sıtmadan kurtulurken yüksek riskli bölgelere seyahat etmeyin. Ek sivrisinek ısırıkları felaket olabilir. Sıtmanın yaygın olduğu bir bölgede yaşıyorsanız, kendinizi mümkün olan en iyi şekilde koruyun.

Sıcak havalarda bile cildinizi uzun pantolon ve kollarla örtün.

Her zaman sivrisinek kovucu kullanın.

Özellikle DEET, Picaridin, Limon okaliptüs yağı (OLE) veya PMD veya IR3535 içeren ürünlere bakın. Ürünlerinizde bu etkili kimyasalların bulunduğundan emin olmak için ambalajı kontrol edin. Sivrisinekleri bölgenizden uzak tutmak için sivrisinek kovucu mumlar kullanın. Sivrisineklerin daha az muhtemel olduğu, ekranlı ve klimalı alanlarda kalın. Sivrisineklerin istila ettiği alanlarda uyurken yatak ağları kullanın.